“Bir imparatorluğun çöküş yolculuğu ile birlikte, bir Cumhuriyet`in kuruluşunun doruğuna çıkışın serüvenlerini belgesel bir tatta okuduğum romanlardan biri de Kemal Anadol`un Büyük Ayrılık`ı. Büyük Ayrılık, 1900 - 1922 arasındaki Ege`yi anlatıyor. (...) Roman, Foça-Ayvalık-Midilli ekseninde, Stelyo Haralambo ailesinin serüveninde, Birinci Dünya Savaşı`ndan yara alan imparatorluğun kozmopolit insan örgüsünü dile getiriyor.(...) Tarihi belgelerle donatılmış romanları okumanın, bugünle bağlantı kurmada, günümüzü anlamada, algılamada bize ne kadar yararlı malzeme sunduğu görülüyor. Devletle çetelerin ilişkileri, bugün de bazı olaylara göndermede bulunmamızı sağlıyor. Yasal olmayanı kullanmak, devletlerin başına daima bela açmıştır. Büyük Ayrılık, bunun belgesel öyküsü.”
Doğan Hızlan
* * *
İki mezar, birkaç dal ve bir avuç toprakPapandreu merhum dostu İsmail Cem’in mezarına birlikte diktikleri zeytin ağacının dallarını bırakırken Midilli’de CHP’li Kemal Anadol bir Rum’un mezarına bir avuç toprak bırakıyordu.(...) 1909 yılında, o zamanki adı “Kasaba” olan Turgutlu’da doğmuştu Niko… 1919’da Yunan ordusunun Turgutlu’ya, 1922 yılında Türk ordusunun İzmir’e girişini yaşamıştı. Midilli’ye kaçmıştı. (...) Sevdiği bir dostu gelmişti mezarının başına. Memleketten de toprak getirmişti. Sekiz yıl önce tanışmışlardı. Kemal Anadol Kurtuluş Savaşı yıllarında Foça-Ayvalık-Midilli üçgeninde yaşanan ve Ege’nin iki yakasında oturan halkların belleklerinde derin izler bırakan olayları gerçekçi ve son derece yalın bir dille anlattığı “Büyük Ayrılık” kitabını yazarken… Defalarca Midilli’de buluşmuşlardı.(...) Eminim İsmail Cem de NikoHacımakri de oldukları yerden dostları Yorgo Papandreu ile Kemal Anadol’u seyrediyordu.
Yorgo KırbakiHürriyet, 18 Ekim 2009