Bilim, felsefe ve akli düşüncedeki gelişmenin -Gazali sonrası için- sonucu ve alameti olarak İslam dünyası, uygarlık tarihine iki önemli medeniyeti "hediye" etmiştir: Endülüs Medeniyeti ve Selçuklu/Osmanlı Medeniyeti.

İslam Felsefesi, düşünce tarihinin yaklaşık dört beş asır boyunca hükümranlığını üstlenerek tartışmasız bir şekilde hem Batı, hem de Doğu'ya derinden tesir etmiş bir felsefe geleneğini, insanlığa sunmuştur. Felsefe ve akli düşünce alanında ulaşılan birikim ve ortaya konan külliyat, İslam dünyasına "altın çağı"nı yaşatmıştır. Bunun neticesi, -Gazali'ye kadarki dönem için - Bağdat merkezli Abbasi Medeniyetinin uygarlık sahasına çıkması ve gelişimi olmuştur.

Fikir tarihinin en önemli kesitlerinden birini temsil eden İslam Felsefesi, özgün bir düşünce sistemi/sistematiğidir. Onun özgünlüğü, vahiy ve aşkın alandan beslenmesinin yanında, kendi içerisinde tenkit ve tadile kayda değer bir fırsat ve imkan açmasında aranmalıdır. Bunun bilimsel ve nitelikli ilk örneğini, Gazali'nin,
Aristo tarzında felsefe yapan (Meşşai) filozoflarının bir kısım metafizik düşüncelerine yönelik eleştirilerinde görmek mümkündür.

İslam dünyasında akli düşüncenin gerilemesi ve zayıflamasından mesul tutulan Gazali'ye karşı "içten" ve "dıştan" yöneltilen haksız suçlama ve ithamların mevcudiyeti de bir gerçektir. Elinizdeki bu eser, Gazali'den sonra da İslam Felsefesinin ne kadar canlı ve dinamik olduğunu farklı açılardan ortaya koymaktadır.