Türk İdarî Teşkilâtı Tarihi
Hayatını Osmanlı tarihi üzerine araştırmalara adamış, kitaplar ve makaleler yazmış, Türkiye’de ve dünyada konferanslar vermiş Halil İnalcık’ın ders notları; pek çok yönden güncelliğini korumakta ve tarih severlere yeni bakış açıları kazandırmakta, yeni ufuklar açmaktadır. İnalcık, 1942 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde başladığı öğreticiliğine, başta Chicago ile Bilkent olmak üzere Harvard ve Princeton gibi saygın üniversitelerde de devam etmiştir. Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora düzeylerindeki bu derslerde, sonradan meslektaşı olacak ve Osmanlı çalışmalarını bugünkü konumuna eriştirecek öğrenciler yetiştirmiştir.
Kitapta, Osmanlı Devleti’nin Uç Beyliği’nden başlayarak Abdülhamid’in Düşüşü’ne kadar devletin nasıl idare edildiği, hukukun işleyişi, kurumlarının yapısı ve tarihî kökenleri, siyasî hadiselerle iktisadî vaziyet arasındaki illiyet bağı, din-devlet ilişkileri, eski Türk ve İslam devletlerinde görülen idare tarzının Osmanlı yönetimine etkileri gibi konuların ustalıkla işlendiği belirgindir. Bunların yanı sıra kuruluş meselesi, beylik devri, ahiler, zaviyeler, hilafet, saray teşkilâtı, kul sitemi, merkezî hükümet, tımar sistemi ve Tanzimat gibi başlıklar da eserde önemle üzerinde durulan konular arasındadır.
Müellif, engin birikimi ve eski vesikalara derin hakimiyeti sayesinde Osmanlı tarihini bir bütün olarak ele almayı başarmış ve devletin idarî yapısının âdeta röntgenini çekerek mükemmel bir özet sunmuştur. Ayrıca Osmanlı arşiv belgelerini konuşturma kabiliyetiyle yaptığı tahliller ve çıkarımlar ile ulaştığı sonuçlar hem emsalsiz hem de yeni araştırma yapacak kimseler için ilham vericidir.
Türk İdarî Teşkilâtı Tarihi, Orta Asya Türk gelenekleri ile İslâmiyet’ten etkilenerek şekillenen ve İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e miras kalan Türk yönetim yapısının Halil İnalcık tarafından titizlikle incelendiği muazzam bir kaynak eserdir.