Bu eser, Osmanlı’nın son dönem mütefekkirlerinden Çerkeşîzâde Mehmed Tevfîk Efendi’nin şimdiye dek gölgede kalmış kelâmî yönünü gün yüzüne çıkarmaktadır. Tasavvufî kimliğiyle tanınan Tevfîk Efendi’nin, Hudûsü’l-Âlem, Mâhiyetü’l-Ecsâm, Efâlü’l-İbâd ve Vucûb risâleleri üzerinden incelenen kelâmî görüşleri, dönemin ilmî atmosferini yansıttığı kadar, klasik kelâm problemlerine tasavvufî derinlikle yaklaşmanın nadide örneklerini de sunmaktadır. Bu çalışma, yalnızca bir âlimin fikir dünyasını değil, aynı zamanda Osmanlı düşünce geleneğinde kelâm ve tasavvuf arasındaki geçişkenliği anlamak isteyen araştırmacılar için de önemli bir kaynak olma niteliği taşımaktadır. Tevfîk Efendi’nin metotlu analizleri, mezhep sınırlarını aşan bakışı ve özgün yorumları, tasavvufî yönün kelâm meselelerine nasıl yansıtıldığı noktasında farklı bir bakış açısı sunmaktadır.