Yakın dönem, her ne kadar Osmanlı'nın Batı karşısında güçsüzlüğünü fark edip, kendini yenileme ve toparlama faaliyetlerine giriştiği bir süreç olsa da, bu dönem aslında Osmanlı tarihi için bir çözülüş ve dağılışın hikâyesidir. Tabii ki böyle bir sürece gelinmiş olmaklığın çeşitli sebepleri bulunmaktadır. Bu sebeplerin belki en başında; Batı'nın, 18.yy. başlarından itibaren skolastik felsefeden klasik felsefeye, bir başka ifade ile bilimsel düşünceye doğru bir dönüşüm süreci yaşarken, maalesef Osmanlı'nın bu gelişmelerin uzağında kalmış olması geliyordu.

Osmanlı Devleti son yüzyılında, bir taraftan kendini yenileme gayreti içinde bulunurken, bir taraftan da sanayi inkılabının bir sonucu olarak ivme kazanan sömürgeci emellere karşı savunma tedbirleri alıyordu. Bu dönemde, bazı yenilik ve değişim hareketleri dikkat çekerken, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı, Osmanlı Devleti için en önemli kırılma noktaları olmuştur.

Prof. Dr. Nuri Köstüklü'nün son 25 yılda çoğu yurt dışı olmak üzere uluslararası ve ulusal kongrelerde sunduğu, kimi ulaşılması zor olan kongre kitapları ve diğer süreli yayınlarda yayınlanmış bildiri ve makalelerini içeren bu araştırmada; yakın dönem Osmanlı tarihinin özellikle 2. Mahmud döneminden 2. Abdülhamid dönemine kadar bazı önemli gelişmeleri ile Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşının henüz literatüre yansımamış problemleri ele alınmıştır. Öte yandan, "Vefâyâta Mahsus Vukûat Defterleri", "Ahz-ı asker Kalem Riyaseti Şifre-i Mevrude Defterleri", "Efrad Künye Defterleri" vb. o dönemin şimdiye kadar bilinmeyen bazı kaynakları da ilk kez bu araştırmada tanıtılmış bulunmaktadır.